Politikerit isumaqarpata, kalaallit Danmarkimut nuuttarnerat ajortarsiutaasoq taava innarluutilinnut sullissineq pingaartinnerulertariaqarpaat. Pisortat inunnik innarluutilinnik sumiginnarnerat pissutigalugu kajumissuserinngisamik Danmarkimut nuunnermik kinguneqartarpoq.
Uannga: Anja Hynne Nielsen, Nunatsinni inuit innarluutillit illersuisuat
Tamakkiisumik ikiorserneqannginneq nutsinermik kinguneqartarpoq
Folketingimi ilaasortaq, Aaja Chemnitz (IA), qanittumi aviisimi uani Folketingimi oqallinnermi ima issuarneqarpoq: ” IA-miit pingaarnersiorusupparput misissuinissamut aningaasaliisoqarnissaa, kalaalerpassuit sooq nuuttarnerat qulaajarneqassalluni politikkikkullu allanngortinnissaanut iliuuseqarfigineqarsinnaanersoq paasiniarneqassalluni.”
Qularutiginngilluinnarlugu taamaattoqarneranik oqarusuppunga. Kajumissuserinngisamimmi Nunatsinniit nuuttartut inuit innarluutillit kommunerisaminnit tapersersorneqannginnermik ikiorneqannginnermillu pissuteqakkajuttarpoq.
Politikerit kalaallit nunatsinniit nuuttartut pissutaat paaserusukkunikku taava innarluuteqarneq qiviartariaqarpaat. Massakkoqqissaarmi nunatsinni inuit innarluutillit FN´ip isumaqatigiissutaa aamma innarluutilinnut tunngaviusumik inuttut pisinnaatitaaffiit oqaatsit kusanartut taamaallaat takusinnaavaat.
Tamanna sorpassuarnik peqquteqarpoq. Tamatumani inuup isiginnittaasia patsisaavoq – innarluutillit pitsaasumik inuussappata innarluutilinnut isiginnittaaseq nutaaq pingaarnersiuinerlu amigaataavoq. Politikkikkut anguniakkat amigaatigineqarput.
Ilisimavarput nukissaarunneq pissutigalugu nutsernerit pisartut
2012-mi FN’p innarluutillit pillugit isumaqatigiissutaa Nunatsinni atulersitarput eqquutinneqarnersoq Tiliumi, inuit innarluutillit illersuisoqarfianni suliassatta pingaarnerit ilagaat. Inuit innarluutillit pillugit FN’p isumaqatigiissutaani allaqqavoq inuit innarluutillit inuit allat assigalugit inuiaqatigiinni naligiimmik pisariaqartitatik naapertorlugit tapersersorneqassasut. Naak Naalakkersuisut, Inatsisartut aamma nunatsinni oqartussaqarfiit pisinnaatitaaffiit taakkua qulakkeernissaannik suliaqaraluartut naammanngitsumik iliuuseqarneq takuarput.
Tiliumi ullut tamaasa inuit namminneq innarluutillit imaluunniit innarluuteqartumut qanigisaasut oqaloqatigisarpagut. Inuit saaffiginnissutigisartagaat uteqqiattarpoq. Tassaavorlu pakatsineq. Paasineqannginnermik, isumagineqannginnermik aamma pisariaqartitartik pisinnaatitaaffitsillu tunngavigalugit ikiorserneqannginnertik pillugu pakatsisarput. Uippakajaarneq, pakatsineq aamma ernumassutit annertuallaaleraangata, innarluutillit amerlasuut Danmarkimut ulluinnaat oqinnerulernissaannik neriuuteqarlutik nuuttarput.
Ataataq meeqqamut timikkut innarluutilimmik, tamatumalu kingorna assigiinngitsunik innarluuteqalersitsisimasumut ima oqaluttuarpoq: ”Imaannaanngitsumik nalilersuingaatsiareerluta aalajangerpugut Danmarkimi inissiamik pisiniarluta, taamaaliorpugullu panitta nappaataanut pisariaqartumik ataavarnerusumik malinnaavigineqarnissaq qulakkeerumallugu. Naak aappara Kalaallit Nunaannut suliassat pillugit uteqattaartariaqartariaqaraluartoq, aalajangerneq tamanna ilaqutariinnitsinnut pitsaavoq pisariaqarlunilu.”
Anaanaq qitornaminik qitileralikkut nakkartoornikumut sooq ilaquttanilu Danmarkimut nuuttariaqalersimanertik pillugu aamma oqaluttuarpoq. Nassuiaavoq ernermi kommunimiit pisariaqartumik ikiorserneqarnissaa qulakkeerumallugu ataavartumik sullinneqarnissaa ilungersuutigisimasariaqarlugu. Taamatut ilungersuuteqarneq ilaqutariinnut nukissaaleqititsivoq.
Kajumissuserinngisamik nuuttariaqarnerit nuuttunut uagutsinnullu qimagaasunut misigissusiuvoq nuanninngitsoq.
Nuuttulli taakkua tusartakkatta ilaminiinnaraat. Inunnit amerlasuunit aamma tusartarpugut nuuttariaqaraluarlutik nuunngiinnartartulli. Inuit taakku nunatsinniiginnarput, taamaattorli uippakajaarneq, pakatsineq ernumanerlu suli atugaraat. Amerlasuut ilaquttat, attaveqaatit imaluunniit suliffik pillugu annertuumik ilungersuutigisarpaat.
Innarluutillit pillugit anguniakkat maqaasivagut
Nunatsinniit Danmarkimut nutserartut Aaja Chemnitzip ajornartorsiutitut kisimiilluni isiginngilaa. Amerlaqaagut isumaqartut ineriartorneq tamanna uggornartuusoq. Qujanartumilli iliuuseqarfigisinnaavarput. Ineriartorneq tamanna nunatsinni politikerit allanngortissinnaavaat.
Inuit innarluutillit qanoq pissuseqarfiginerinik paasinninneq aallarniutaasinnaavoq. Inuit innarluutillit akuttunngitsumik inuiaqatigiinni politikkimilu avissaartinneqartarlutillu takussaanngitsunngortinneqartarput. Avissaartinneqarneq aamma takussaanngitsunngortinneqarneq, inuit Nunatsinniit nuuttarnerannut pissutaavoq, taamatut inuusinnaannginneq pissutigalugu nuuttarput.
Politikerit aallarniutigisinnaavaat innarluutilinnut suliat pillugit piviusorsiortumik erseqqarissunillu anguniagaqarnissaq. Taamatut kajumissaarivugut nuna tamakkerlugu innarluutillit iliuusissatut pilersaarut Naalakkersuisunit maanna suliarineqartoq, pisortaqarfittut, inuussutissarsiortutut aamma politiikeritut, angusaqarluarnartumik isumaqatigiissutillu tunngavigalugit anguniagaqarnissaq qulakkeerumallugu. Poliitikerinut tamanut kaammattuutaavoq iliuusissatut pilersaarut soqutigalugulu suleqataaffigissagaat – tamattami innarluuteqarneq susassaqarfigaarput aamma tamatta innarluuteqalersinnaavugut.
Tiliumi amerlasuunik pitsaasunik isumassarsiaqarpugut allannissarsi sianernissarsiluunniit utaqqiinnarparput.
