Kronikki: Inuit tamarmik inissaqartariaqarput

Aamma taamaappoq inunnut Kalaallit Nunaata avataanut inissinneqarsimasunut inunnullu Kalaallit Nunaannit aallartariaqartutut misigisimasunut. Ukiut quleqqissaat matuma siornagut kommunit innerluutilinnut suliassaqarfik
akisussaaffigilerpaat. Inuit kommunini najugaqarput, sulillutik inuullutillu. Taamaattumik kommunit innarluuteqarnermut politikkiat pingaarluinnartuuvoq, taamaalillunilu kommunimut qinersineq periarfissatsialaavoq inuit innerluuteqartut naligiissitaanissaannik oqallinnissamut.

Ukiut qulit matuma siornagut innarluuteqarnermut nutaamik inatsiseqalerpugut. Inatsit nutaaq malillugu kommunit tapersersuinissaminnut pisussaaffeqarput inuit innarluuteqartut inuttulli allatut inuusinnaanissaannut aporfinnut taarsiiniuteqarnissaminnut. Ataatsimulli isigalugu susoqangaarsimanngilaq.

Maleruagassat inissipput, pingaartuuvorli kommunit akisussaaffimminnut pimoorussinissaat iliuuseqarlutillu. Kommunillu Naalakkersuisunit tapersersorneqarnissaminnik pisariaqartitsilluinnarnerat taamatullu pingaartigaaq.
Taava inuit innarluuteqartut inoqatimittut naligiissumik inuunissaannut susoqartariaqarpa? Suliffeqarneq, atuarfeqarneq, inissiat, sunngiffik peqqinnissarlu pineqartillugit kommunini qinikkat naligiissitaanermut tallimanik apeqquteqarfigaavut.

Peqataatinneqarluta suliffissatsinnik tunisigut!
Inuit innarluuteqartut suliffeqalernissaq ajornakusoortittarpaat. Arlalitsigut ilinniarsimaneq, suliffissat eqaannerusumik aaqqissuunneqartut, oqinnerusunik sulineq neqeroorutillu amigaataallutik, taamaalillutik inuit innarluuteqartut suliffeqarnermi nalinginnaasumik akuunissaminnut periarfissaqaratik. Akerlianik aamma nappaammik imaluunniit allamik innarluuteqalersitsisumik nalaataqaraanni suliffeqaannarnissaq ajornakusoorluinnartarpoq.
Amerlaqisut immikkoortinneqartarput sulisitsisut naapertuuttumik naleqqussaajumaneq ajormata. Tamakku tamarmik kinguneraat inuit innarluuteqartut tamatigut pisortanit pilersorneqaannartussatut inissinneqartarnerat,
inuiaqatigiinnik sullisseqataamissaminnut isumaqarluartumillu inuunissaminnut periarfissaqaratik.
Inuit innarluuteqartut suliffimminni naleqqussaasoqarnissaa pisariaqartissinnaavaat. Suliffiup tikikkuminarnera illorsuullu aaqqissuunnera pingaartuuvoq, inuppassuarnullu aamma suliassat naleqqussarnerat sulinermilu inissisimaneq pingaaruteqartarpoq. 

Kommuni sulisitsisuuvoq angisooq, peqataatinneqarnissamullu iluaquterujussuussagaluarpoq kommunit akisussaaffimmik tigusisuuppata inuillu innarluuteqartut amerlanerusut sulisorineqarlutik. Kommunit anguniagassatigut minnerpaaffiliisariaqarput kommunimi sulisut ilaat qassit innarluuteqartuussanersut.

Majoriami inuit innarluuteqartut pillugit ilinniarsimasoqartariaqarpoq sullissisoqarlunilu ingammik paasiniaalernerup nalaani piginnaanngorsaqqiinissaq siunertaralugu kiisalu eqaannarusumik suliffiup aaqqissuunneratigut suliffeqalersinnaanermut pingarutilimmik piukkunnarsarsimalluni.
Ataavartumik nalinginnaasumillu suliffeqalernissaq anguniarlugu inunnut ataasiakkaanut tulluarsakkamik sullissinissamut periarfissaqartariaqarpoq. Kommunit suliffeqarfiit tamatigoortuunissamik peqataatitsinissamillu tapersersorlugillu kajumissaartariaqarpaat. Suliffeqarnikkut peqataatitsinerunissami sulisitsisut aalajangiisuupput. Majoriaq sulisitsisullu peqatigiiffii akuttunngitsumik ataatsimiittariaqarput aporfiit qanoq anigorneqarsinnaanersut aalajangersarlugu. Kommunit aaqqissuussinikkut nukissatigullu neqerooruteqarnissaat pingaartuuvoq, taamaaliornikkut suliffeqarfiit atorfinitsitsisarnerat sunniuteqarfigalugu, aammali sulisut ataasiakkaat naleqqussaavigineqarnissaminnik siunnersuisoqarnissaminnillu pisariaqartitsisut isumagalugit.
Sulisitsisunut inunnik sulisinnassutsimikkut piginnaanikinnerusunik atorfinitsinissamut atuukkallartussamik atuuttuartussamilluunniit akissarsiatigut tapiinissaq aqqutissat ilagaat.

Atuarfimmik peqataatitsisumik tunisigut!

Atuarfik tassaaginnanngilaq ilinniarfissaq, aammali inoqatinut akuunissamut imminullu paasinissamut aqqutissaavoq. Ukioqatigisat peqatigalugit ataatsimoortunut ilaaneq inuunerup sinneranut pingaarluinnartuuvoq. Naligiissumik inuunissamut namminerlu aalajangiinissamut periarfissaanera taamatulli aamma pingaartigaaq.
Meerarpassuit inuusuttullu atuarfimmi aporfissaqartarput piginnaasamik tamakkiisumik atornissaannut akornuserneqarlutik. Imaassinnaavoq atuarfik Inuit tamarmik inissaqartariaqarput tikikkuminaatsoq imaluunniit naapertuuttumik aaqqissugaasimanani, atuarfik ilinniartitsinermini ataasiakkaanut naleqqussaasinnaanngitsoq, imaluunniit immikkut ilinniartitsineq ajorpallaarluni imatullu ingerlanneqarluni meeqqat atuarfimmi ataatsimoorfimmiit ingalassimatinneqarlutik.

Meeqqat innerluuteqartut pimmatigineqarnerusarput ajattorneqarlutillu taamaalillutik atuartut allat assigalugit atuarfimmi sammisaqartitsinernut akuunissaminnut periarfissaqartuaannaratik.

Tamanna tarnikkut peqqiinnerulernermik ilinniakkatigullu angusat apparsinnerunerannik kinguneqartarpoq. Atuartut tamarmik meeqqat atuarfiani inaarutaasumik misilitsinnissaminnut pisinnaatitaaffeqarput, tamannali klassini immikkut ittuniissimagaanni piuaannarneq ajorpoq. Taamaalillutik atuartut ilisimasaminnut piginnaasaminnullu uppernarsaateqarneq ajorput. Kommunit meeqqat atuarfiani pikkorissunik ilinniartitsisoqarnissaa tapersersorteqarnissarlu isumagissavaat kiisalu aqutsisut meeqqat innerluuteqartut pisinnaatitaaffiinik ilisimasaqarlutik.

Ineqarnermut politikkimik peqataatitsisumik tunisigut!                                                                                           

Inissiaqarnikkut inunnut innarluuteqartunut toqqagassaqarneq killeqarpoq. Inissiat ilamineerarsui kisimik tikinneqarsinnaapput, inissianillu kaamisartakkanik qamuteqartunut tulluartunik nassaassaqarani. Amerlaqisut inoqatiminnut pulaarnissaminnut killeqartumik periarfissaqarput inooqataallutillu.

Inunnut namminerisaminnik najugaqarsinnaanngitsunut kommunit inissanik naammattunik neqerooruteqartariaqarput.

Inuppassuit inissiani pisoqqani aserfallassimaqisunilu inissinneqartarput najugaqateqarlutik, taamaallaat innarluuteqarnertik ataatsimuussutigalugu. Kommunit peqataatitsinerullutik inissianik neqerooruteqartariaqarput, inuit innarluuteqartut sumi kikkullu najugaqatigalugit najugaqarusunnerlutik toqqaanissaannut qulakkeerisunik.

Kommunerpasssuit namminerisamik inissianut naleqqussaanissamik neqerooruteqarneq ajorput, imaluunniit tapiissutit pisariaqartitsinermut matussutaasinnaanatik. Inunnut innarluuteqalersunut pingaartuuvoq nammineq inisigisaminniiginnarsinnaaneq. Taamaassappat inissiap naleqqussarnissaanut tapiiffigineqartariaqarput.

Naligiimmik peqataanissatsinnut sunngiffeqarnissamik tunisigut!                                                              

Inuummarissaataasumik sunngiffeqarsinnaaneq inunnut tamanut pingaartuuvoq, inuilli innarluuteqartut sumiiffinnit soorlu cafénit, neriniartarfinnit, unnuariartarfinnut, timersortarfinnut, filmertarfinnut kiisalu katersortarfinnut kulturikkullu illorsuarnut isersinnaanissamut mattussaalluinnarput. Init silamilu nunaminertat tikinneqarsinnaasut pingaartuupput, aammali sunngiffimmi kulturikkullu imarisat naleqqussarnissaat pingaartuupput, teknologi, inunnik tapersersorteqarneq atorlugit, kiisalu allassimasuni, takuneqarsinnaasunik ussersorlunilu oqalutseqarneq atorlugit.

Assigiinngisitaartumik inissisimasunut naleqqussaanissamut ilisimasat ilisimaarinninnerlu amigaataapput. Ikiorneqarnissaminnik pisariaqartitsisunut ingiallorteqarnissamik pitsaasumik aaqqissuussineq pingaartupilussuuvoq. Ingiallortinut tapiissuteqartarneq kommunini assigiinngitsupilussuuvoq, sunngiffimmilu kulturikkullu aaqqissuisartorpassuit taamatut aaqqissuussineq ilisimanngilaat.

Pillorissarlutalu piginnaanngorsaqqitsigut!                                                                                                                        

Pillorissaaneq piginnaanngorsaaqqinnerlu piginnaasaqarnerulernissamut iluaqutaapput, taamaalillutik innarluuteqarluni inuunissaq ajornannginnerulerluni. Inuppassuit peqqissaavimmeereernermikkut imaluunniit piginnaasatik attatiinnarniarlugit piginnaanngorsaqqinneqarnissartik pisariaqartittarpaat. Pillorissarneqarneq piginnaanngorsaqqinneqarnerlu aamma ajorsariannginnissamut immaqalu peqqissaavimmut unitseqqinneqannginnissamut iluaqutaasarput.

Inuit innarluuteqartut isumaqarluartumik sapingisamillu pitsaanerpaamik piginnaasaqarlutik inuunissaasa qulakkeernissaat inunnut ataasiakkaanut inuiaqatigiinnullu naleqassutsimik pilersitseqataasarpoq. Innuttaasorpassuit kommuniminni pillorissarneqarneq piginnaanngorsaqqinneqarnerlu ajorput, naak tamanna pisariaqartikkaluarlugu. Tamanna inissisimanerup ajorsariarneranik inuunerullu pitsaassusaata appariarneranik kinguneqarsinnaavoq. Kommunit suliassaqarfik taanna pingaartinngilaat. Pingaartinneqannginneranut peqqutaasut imaannaanngillat: Ilaatigut ilinniarsimassutsikkut amigartumik inissisimaneq, naalakkersuinikkut eqqumaffiginninnginneq, aningaasaqarnikkut pitsaanngitsumik inissisimaneq ataqatigiissaarinerullu pitsaanngitsuunera.

Kommunip pillorissaanikkut piginnaanngorsaaqqiinikkullu appasissumik inissisimanera inunnut ataasiakkaanut inuiaqatigiinnullu pitsaanngitsumik kinguneqarsinnaavoq. Innuttaasoq peqqiinneruppat piginnaasamigullu ajorsariarsimalluni, peqqinnissaqarfimmi isumaginninnermilu kiffartuussineq tatineqarsinnaavoq.

Piginnaanngorsaaqqinneq akilersinnaavoq, pissutigalugu innuttasoq peqqinnerullunilu imminut ikiorsinnaanerussammat – tamannalu peqqinnissaqarfimmut isumaginnittoqarfimmullu anguniagaasariaqarpoq pingaarutilik. Kommunit qulakkiissavaat suliassaqarfimmi ilinniarsimasunik naammattunik sulisoqarnissaa, pillorissaasut piginnaanngorsaaqqiisullu akornanni pitsaasumik ataqatigiissaarisoqarluni, kiisalu peqqinnissaqarfimmut ataqatigiissaarisoqarluni.

Isiginnitaatsip allanngortinnera, piginnaasatigut kivitsineq nutaamillu suliassanik agguataarineq                      

Allassimasunit takuneqarsinnaavoq suliassarpassuaqartoq. Pitsanngorsaanerpassuit erngerlutik aallartinneqarsinnaapput – allat sivisuumik suliniuteqarfiusariaqarlutik. Pisariaqarporli oqartussaasoqarfinni inuiaqatigiillu sinnerini inunnik innarluuteqartunik isiginnittaatsip allanngortinnissaa. Oqartussaasut inuk pisuussutitut isigisariaqarpaat ajornartorsiutitut isiginagu. Innuttaasoq ajornartorsiutaanngilaq. Inuiaqatigiinni innuttaasumik inissaqartitsillutik aaqqissuunneqartariaqarput. Taamaattumik oqartussaasoq tapiissuteqartariaqarpoq innuttaasut angerlarsimaffimminni, sunngiffimminni suliffigisaminnilu aporfissaannut iluarsiiniarlutik.

Kiisami pitsaasunik inatsiseqalersimavugut, Naalakkersuisulli matumanilu Pitsaaliuinermut Isumaginninnermullu Aqutsisoqarfik kommuninut tapersiisimanngilaq inatsisillu malinnissaanut nukinnik pisariaqartitaannik tuninagit. Naalakkersuisut suliassaqarfik pingaartittariaqarpaat, kommunillu Naalakkersuisunut piumasaqartuartariaqarput. Pissutsit maannakkutut ittut kialuunniit inooqataaffigisinnaanngilai. Qanittumi malunnaatilimmik iluarsiisoqarnianngippat oqaluuserisariaqassavarput kommunit innarluutilinnik sullissisussatut naleqqunnersut.