Saaffiginnissutinik naliliineq: Namminerisamik inuuneqarnissamik pisinnaatitaaffik
05.05.2020
Innuttaasut TIliumut saaffiginnissutaannik nalilersuilluni nalunaarsuiaq siullerpaaq Inuit innarluutillit illersuisoqarfiata maanna saqqummiuppaa.
Nalilersuinermi Kalaallit Nunaanni inuit innarluutillit atugarisaat kiisalu oqartussanut saaffiginninnerminni ajornartorsiutigisartagaat sammineqarput.
Tilioq 2017-mili aallartinneqarmat inuit innarluutillit qangisaallu saaffiginnittartut amerliartuinnavipput, tassa inatsisitigut kiisalu inuit innarluutillit pisinnaatitaaffii pillugit isumaqatigiissut naapertorlugu ikiorserneqarnissaminnut siunnersorneqarnissartik pisariaqartillugu saaffiginnissuteqartarput, Inuit innarluutillit Illersuisuat Christina Johnsen innuttaasut saaffiginnissutaannik nalilersuilluni nalunaarusiap saqqummersinneqarnerani oqarpoq. Nalunaarusiaq Tiliumut innuttaassut saaffiginnissutigisartagaannik 353-iusunik tunngaveqarpoq.
-Inuttaasut allatseqarfimmut aamma uannut saaffiginninnerminni ajornartorsiutitut oqariartuutigisartagaannik ingerlatsitseqqinnissarput pingaartipparput, oqartussaniillu tiguneqarniassammata aamma oqallisigineqarniassammata. Neriuutigaarput nalunaarusiaq iluaqutigalugu aaqqiissutaasinnaasunik nassaartoqarumaartoq, inuit innarluutillit namminerisamik inuuneqarnissaminnut periarfissaqalerniassappata, inuit innarluutillit illersuisuat oqarpoq.
Tilioq 2017-imi atuutilersinneqarmat Kalaallit Nunaanni ilisimaneqaleriartorpoq, tamannalu ukiut ingerlanerini saaffiginnittartut amerliartorneranik malitseqarpoq.
-Tiliup kommunini najuuffigisimasaani saaffiginnittartut amerlanerupput, soorlu Qeqqata Kommunianit aamma Kommune Kujallermit. Taamaamamllu ima inerniliisinnaavugut, tassa paasisassarsiorluta angalasarnivut sulinitsinnut pingaaruteqartuusut, tassami inuit innarluutillit uagutsinnut toqqaannaq inuttut saaffiginninnissaminnut periarfissaqartarmata, inuit innarluutillit illersuisuat oqarpoq.
Tapersersorneqarneq ikiuutillu
Tilioq inunnit innarluutilinnit qanigisaanniillu saaffigineqartarpoq. Amerlanertigut tapersersorneqarneq aamma ikiuutit/ikorfartorteqarnikkullu allat nalingalugit namminerisamik inuuneqarnissamik periarfissaqarumallutik siunnersorneqarnissamik pisariaqartitsillutik saaffiginnissuteqartarput. Saaffiginnittut pingasuungaangata ataaseq ikiuutinik kiisalu tapersersorneqarneq pillugu saaffiginnittarput, soorlu aamma ilaqutariinni innarluutilimmik ilaqarpata, assersuutigalugu oqilisaanneqarnissamik neqeroorutinik pisariaqartitsineq pillugu saaffiginnittarput.
Ilanngussaq 1-ni ikiuutini tapersersorneqarnermilu allattugaatini ikiuutit assigiinngitsut, inuit innarluutillit qangisaasalu saaffiginnissutigisartagaat allattorsimapput. Soorlu assersuut una:
Arnaq tappiitsoq oqarpoq, naak kommunimi inuttut annertuumik innarluutilittut nalunaarsugaangaluarluni, misigigaaq kommunimit ikiorneqartarani. Tappiitsutut atortorissaarutinik qinnuteqarnikuuvoq komunimiilli arlarleriarluni itigartinneqartarpoq, tunngavilersuutigineqarpoq ilaqutaqartoq sinnerluni takunnissinnaasunik.
-Inuit innarluutillit pisinnaatitaaffitik naapertorlugit ikiorneqanngikkaangamik taava ilaquttat ikiuunnissaannik kiisalu taakkua ikiuukkusussinnaanerannik pisariaqartitsilersarput. Saaffiginnissutigineqartartut quliuppata taakkunannga pingasut namminerisamik inuuneqarnissamik pisinnaatitaaffimmut tunngasuupput, tamannalu inuit innarluutillit illersuisuattut ernumanartoqartippara. Kalaallit Nunaannit Naalagaaffiit Peqatigiit innarluutilinnut isumaqatigiissutaat atuutilersinneqarneratigut taava nunarput pisussaaffilerpoq inuit innarluutillit namminerisamik inuuneqarnissaat anguniarlugu sulissuteqassalluni. Ikiuutit eqqortut inunnut innarluutilinnut tunniunneqaraangata taava nammineersinnaanerulersarput, allatuullit periarfissaqalersarlutik. Nalilersuilluni nalunaarusiami takutinneqarpoq Kalaallit Nunaannit pisussaaffiit eqquutsikkuminaatsinneqartut, Inuit innarluutillit illersuisuat oqarpoq.
Inatsisitigut toqqisisimanngittoqarpoq
Tiliumut saaffiginnissutigineqartartut annerit ilagaat kommunini sullissineq. Uani innuttaasut sullinneqarnerminni arriippallaamik sulianik ingerlatsisoqartartoq misigisarpaat. Kommuniniillu allattuinissamik pisussaaffitsik naammassisanngikkaat, tamannalu aalajangiussanik soorlu Isumaginninnikkut maalaaruteqartarfimmut naammangittaalliuutip suliarineqanngitsoorneranik kinguneqarsinnaasarpoq.
-Innuttaasut saaffiginnittarput pisinnaatitaaffitik naapertorlugit siunnersorneqarsimanngikkaangamik. Tassa kommuniniit pisussaaffigineqaraluarpoq siunnersuisarnissaq, kisianni inuit akissutissarsiorlutik ilungersunartorsiulersarput. Kommunini sullissisut suliassaminnut immaqa piareersarluarneqarsimanngillat, inuit innarluutillit illersuisuat Chrisitina Johnsen oqarpoq.
Tilioq inuit ombudsmandimut naammangittaalliornissaannut 50-eriarluni siunnersuisarsimavoq, tassa ilimagingatsigut oqartussat tungaanniit inunnik sullissinermi sumiginnaasoqartoq. Tamatumalu saniatigut aamma suliani aalajangiussanut tunngatillugu Isumaginninermi maalaaruteqartarfimmut 43-it naammangittaalliortoqarnissaanut siunnersuivugut, tassani naliliivugut aalajangiivigineqartut nalorninartumik tunngaveqartuusut.
-Ernumanartoqartippara innuttaasut taama amerlatigisut naammangittaalliornissaannut siunnersortaratsigit, tamannalu Kalaallit Nunaanni innuttaasut inatsisitigut toqqissisimananngitsorsiornerannik takussutissaasoraara, Inuit innarluutillit illersuisuat oqarpoq.
Tilioq innersuussuteqarpoq
Saaffiginnissutinik nalilersuilluni nalunaarusiami Tilioq Kommuninut, Naalakkersusiunut aamma Inatsisartunut inuit innarluutillit atugarisaannik pitsanngorsaaniarluni inassuteqarpoq.
Tilioq kommuninut inassuteqarpoq, Kommunit inunnut innarluutilinnut neqeroorutit pisinnaatitaaffiillu pillugit inatsisit atuuttut iluanni innuttaasunik ilitsersuisarneq annertunerusumik isiginiassagaat.
Innuttaasut inatsisitigut toqqissimasuunissaat qulakkeerniarlugu, Kommunit sulianik suliarinnittarnerup pitsaasusaasa qulakkeerneqarnissaannut suleriaatsinik ersarissunik aalajangersaassasut.
Aamma inassutigineqarpoq, Kommunit inunnut innarluutilinnut tapersiisarneq pillugu sulianik suliarinninnermi illersuisumik tamatigut neqerooruteqartarnissaq qulakkiissagaat.
Kommuninut, Inatsisartunut Naalakkersuisunullu inassutigineqartut 12t nalilersuilluni nalunaarusiami atuarneqarsinnaapput. Uanilu aamma Ilinniartitaanermut, Kulturimut, Ilisimatusarnermut aamma Ilageeqarnermut Naalakkersuisoqarfimmut Tilioq inassuteqarpoq, soorlu pisortat ilinniartitaanermi neqeroorutaanni inuit innarluutillit ilinniagaqalernermi tapersersorneqartalissasut ikiorneqarlutillu tamakkununnglu tunngasuni ersarissunik siunnersuisoqartalissasoq. Nalilersuinermi innassuteqaatit tamaasa atuakkit.
Tilioq inuttaasut saaffiginnissutaannik nalilersuilluni nalunaarusiamik saqqummersitsinermut atatillugu Dennis Ingemann suleqatigalugu videomik saqqummersitsipput.
Oqartussat sulianik arriippallaamik ingerlatsisarnerat tassaavoq inuit innarluutillit oqartussanut ikioqqullutik, tapersersorneqaqqullutik imaluunniit siunnersorneqaqqullutik saaffiginninnerminni ajornartorsiutigisartagaasa annerpaat ilaat. Ilanngutassiaq takuuk.
Tilioq innuttaasunut siunnersuisarpoq
Tilioq inuttaasunik inatsisit atuuttut kiisalu Naalagaaffiit Peqatigiit inunnut innarluutilinnut isumaqatigiissutaat naapertorlugu siunnersuisarpoq. Tilioq siunnersuisarfiuvoq sulianillu ingerlatsisinnaanani, sulianik ataasiakkaanik tigusisinnaanani aalajangiussanilluunniit allannguisinnaanani.
-Misigisarparput inuit pisinnaatitaaffitik ilisimanngikkaat, Tiliumiillu suliassatta pingaarnerit ilagaat inuit innarluutillit qangisaasullu pisinnaatitaaffiinik siunnersussallugit aamma ikiorneqarnissamik itigartinneqarlutik aalajangiisoqarsimatillugu naammangittaalliorfissamut, uani soorlu Isumaginninnermi Maalaaruteqartarfimmut imaluunniit Ombudsmandimut siunnersussallugit, Inuit Innarluutillit Illersuisuat oqarpoq.