Innersuussutit

Kommuninut

Innuttaasut inatsisitigut toqqisisimasuunissaat qulakkeerniarlugu aamma inuit innarluutillit tapersersorneqarnissaannut inatsisip atuutinnissaanut innersuussutit: 

• Kommunit sulianik suliarinnittarnerup pitsaasusaanik qulakkeerinninniarlutik suleriaatsinik ersarissunik aalajangersaassasut
• Inuit innarluutillit tapersersorneqarnissaannut qinnuteqaatinik akissuteqarnissamut piffissaliinernik ersarissunik atuutilersitsissasut, paasissutissallu taakku innuttaasunit pissarsiarineqarsinnaassasut
• Kommunit inunnut innarluutilinnut ilitsersuisarnerminni inatsisit naapertorlugit neqeroorutinik pisinnaatitaaffiillu aallaavigalugit ilitsersuisarnermi suleriaatsinik aalajangersimasunik atuutitsilissasut.
• Aalajangiinerni maalaruteqarnissamut periarfissaqarneq pillugu innuttaasunut ilitsersuisarnermi suleriaaseqalissasut, soorlu aamma aalajangiinerit allakkatsigut innuttaasumut tunniunneqartarnissaat qulakkeertassallugu.
• Inuit innarluutillit tapersersorneqarnissaannut sulianik suliarinninnermi illersuisoqarsinnaanerannik tamatigut neqerooruteqartoqartarnissaannut suleriutsinik atuutilersitsissasut.
• Ataqatigiissumik aamma tamakkiisumik isiginnilluni iliuuseqartoqartassasoq peqqinnissaqarfik peqatigalugu, annermillu inoqarfinni inukinnerusuni.
• Kommunit ataqatigiisusmik tamanillu isiginnilluni suliaqartassasoq meeqqat innarluutillit eqqarsaatigalugit.
• Inuit innarluutillit aamma qanigisaasut kommunini inuit innarluutillit siunnersuisoqatigiivini ilaasortaqartarnissaa qulakkiissagaat.

Innuttaasunut qaammarsaasassut: 

• Inuit innarluutillit qanigisaat ikiorneqartassasut tapersersorneqarlutillu, soorlu ilinniartillugit, sulinermi isertitassanik annaasanik taarsiisarnikkut aamma ilaqutaasunut inunnut innarluutilinnut ikiuisunut tapersuisunullu oqaloqateqartarnissaq. 

Peqataatitsineq tikikkuminartuunerlu qulakkeerniarlugit:  

• Internetikkut attaveqarnikkut ussersorluni nutserisinnaasumik isumaqateqarsinnaanissaq, siunissamilu ussersorlutik kalaallisut oqaatsinut nutserisinnaasunik ilinniartitsinissaq. 
• Inuit innarluutillit angerlarsimaffiisa pisariaqartitaannut aamma aningaasaqarnerannut naapertuuttumik naleqqussarnissaat.
• Innuttaasut allat naligalugit inoqatinik attaveqarniarnerni innarluuteqarneq akornutaassanngilaq. Kommunit kaamamttorumavagut inuit innarluutillit pillugit nalinnaassumik ilisimasaqarnerulissasut aamma ulluinnarni inuuniarnermikkut atugaat ilanngullugit. 
• Kommunit najukkamilu suliffeqarfiit suleqatigiillutik Majoriaq suleqatigissagaat najukkami iliuusissanik suliniutissanillu, inuit innarluutillit suliffeqarnermi peqataatinneqarnissaanik siunertaqartunik aallartitsissallutik.
• Kulturikkut aaqqissuussinerni aamma inunnut innarluutilinnut timersortitsisarnermi pitsanngorsaasoqarsinnaavoq, unnukkullu atuartitsisarnerit inunnit innarluutilinnit peqataaffigineqarsinnaaneri qulakkeerlugit. Soorlu imatut aaqqissuussinikkut inuit maluginnissinnaassutsimikkut, tarnikkut, eqqarsartaatsimikkut timimikkullu innarluutillit peqataatinneqarnissaat eqqumaffigalugit. 

Kommunini sulisunik pikkorissaanikkut:

• Kvartalikkuutaartumik sulisunik masterclassimik taasanik pikkorissaaneq, soorlu Isumaginninnermi maalaartarfimmit aalajangiiffigisanik imaluunniit ombudsmandip sulianik aalajangiiffigisaanik imarisaanik atuarluni sammisaqarneq. 
• KANUKOKA-tut oqalliffimmik suliaqassasut, kommuninilu sulisunut pikkorissaanernik neqerooruteqarlutik, aamma akimut isumassarsioqatigiiffiusumik. 

Inatsisartunut

Assigiinngisitsinnginnissaq: 

• Innarluuteqarneq peqqutigalugu assigiinngisitsisarnerup inerteqqutaalernissaanut inatsisiliortoqassasoq. 
• Ataqatigiissaakkanik inuunerlu tamaat isigalugu inatsisiliortoqartassasoq, innarluuteqarneq ukiullu apeqqutaatillugit minitaqartarneq pinngitsoorumallugu. 

Tikikkuminassuseq qulakkeerumallugu: 

• Sanaartornermi malittarisassat nutarterlugit tassanilu tamanit atorneqarsinnaasunngorlugit ilusilersuisarneq naapertorneqassassoq, tikikkuminartuunissarlu anguniarlugu aaqqiissuteqartoqartassasoq pisortat sanaartugaanni nutarterinerinilu, ataavartumillu qulakkeerneqartarnissaa anguniarlugu misissuisoqartassasoq.

Suliffeqarnissamut pisinnaatitaaffik:

• Socialt frikort atuutilersinneqarli, inuit innarluutillit naliginnaasumik suliffeqarnermik misiliitillugit pisortanit ikiorsiissutinik pisartagaannik ilanngaassiffiginngikkaluarlugit. 
• Akileraartarnermut aaqqissuussineq nalilersorneqarli, suliffeqarnissamut kajumissuseqarnerulernissaq anguniarlugu, pisortanit ikiorsiisarnerit tapersiisarnernullu periarfissat peerneqanngikkaluarlutik. 

Nammineq aalajangiisinnaanermut pisinnaatitaaffik: 

• Pilersuisussaatitaanermut piumasaqaat atorunnaarsilli, inuit inarluutillit suli annertunerusumik namminerisamik inuuneqarsinnaatikkumallugit.

Naalakkersuisunut

Inatsisitigut illersugaaneq aamma inuit innarluutillit tapersersorneqarnissaannut inatsisip malinneqarnissaa qulakkeerumallugit: 

• Kommuninut inatsimmut malittarisassiussasut, tamanik isiginnilluni ataqatigiissaakkamik meeqqat innarluutillit pillugit suliat ingerlanneqarnissaat qulakkeerniarlugu. 
• Isumaginninnermut Aqutsisoqarfik kommuninut malittarisassiussasut, tamanik isiginnilluni ataqatigiissaakkamik inunnut innarluutilinnut immikkullu meeqqanut suleriaasissanik, tassanilu innarluuteqarnermut susassaqartut, peqqinnissaqarfik, majoriaq, ilinniarfiit il.il. ilanngullugit malittarisassiussapput. 
• Isumaginninnermut Aqutsisoqarfik kommunini sulisut innarluuteqartunillu sullissisut "inuit innarluutillit tapersersorneqarnissaannut inatsit" pillugu pikkorissartuassagai, soorlu nittartakkakkut attaveqarnermi imaluunniit videonik pikkorissaanernik imaqartunik, kommuninilu immikkut inunnik ilisimasaqartussanik pikkorissaasarluni.
• Naalakkersuisut, Peqqinnissaqarfik aamma kommunit suleqatigalugit inuit tarnikkut innarluutillit ataqatigiissumik tamanillu isiginnittumik tapersersuissasut.
• Oqartussat innarluuteqarneq pillugu inuiaqatigiinni pineqartunut assigiinngitsunut paasisitsiniaassasut, soorlu meeqqat atuarfiini atuartunut, suliffinnut aamma inuiaqatigiinnut tamanut. 

Tikikkuminassuseq qulakkeerumallugu: 

• Ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu ussersorlutik nutserisinnaasunik ilinniartitsissasut, ussersorluni oqaatsiniit kalaallisut oqaatsinut nutserisinnaasut.
• Ussersorlutik nutserisoqarnissamut erseqqissunik malittarisassiussasut, kikkut ussersorlutik nutserisumik pissarsinissamut pisussaaffeqarnerat ilanngullugu, soorlu tusilartut pisortanut kiisalu inuiaqatigiinni peqatigiiffinnut saaffiginninnerini atorneqarsinnaasunik. 
• Pisortat angallassinermut tunngasuni suliariumannittussarsiornerminni tikikkuminassuseq ilanngullugu piumasaqaateqartassasut, taannalu toqqaaneranni aamma pingaartinneqassasoq. Minnerpaatulluunniit suliariumannittussarsiuussinermi tikikkuminassuseq nalunaajarneqartassasoq. 
• Politikkikkut suliffeqarnermut iliuusissatut pilersaarut inunnik innarluutilinnik ilanngussisoq qulakkeerlugu. 
• Avannaata Kommunia suleqatigalugu, arnat persuttarneqartunut ikiuiniarluni neqeroorutaasartut arnanut innarluutilinnut aamma tunngatinneqassasut qulakkiissagaat, soorlu aamma paasissutissat pissarsiariuminartuusassut, arnallu innarluutillit paasisitsiniaanerni eqqarsaatigineqarlutik ilanngunneqartassasut. 

Angerlarsimaffeqarnissamut pisinnaatitaaffik: 

• Naalakkersuisuniit misissuiffigineqartariaqarpoq, kommunalbestyrelsemit najugaqarfissanut neqeroorutit pisariaqartinnneqartut qulakkeerneqarnersut.

Ikorfartortinik attassiumalluni iliuusissat: 

• inunnut innarluutilinnut ikorfartortit akissarsiaasa minnerpaaffiat qaffanneqassasoq. Suliffik kajuminnartuutikkumallugu, ikorfartortitullu sulisut sivisunerusumik suliffimmut atanissaat qulakkeerumallugu.

Isumaginninnermut Aqutsisoqarfik

• Innarluuteqarnermi sullissisut inuit innarluutillit tapersersorneqarnissaat pillugu inatsit aamma pisortat ingerlatsineranni suliat suliarineqartarnerat pillugit pikkorissarneqassasut, soorlu paasissutissiisussaatitaaneq, allattuisussaatitaaneq, sulianik suliarinnilluarnissamut ileqqut, nalunaarutiginninnerit tiguneqarnerannut nalunaartarnissaq, illersuisoqarneq il.il. 
• Ilinniartitsisutiliussassut, pisortat ingerlatsineranni ajornaatsumik ilikkagaqarnissaq anguniarlug, soorlu videonik ilitsersuusiorneq, takkulluni angalanissaq akisuallaassappat. 
• Kommunini sullissisunut pikkorissaanernik suliaqassasut, inunnillu innarluutilinnik sullissisut pikkorissarneqarnissaannut videonik suliaqassasut, internetimik attavilunneq aporfigiumanagu. 
• Naalakkersuisut suleqatigalugit pikkorissaassasut, soorlu allattuisussaatitaaneq, inuit innarluutillit tapersersorneqarnissaannut inatsimmut tunngasumik, aqutsiviit akimorlugit suleqatigiilluarnissaq siunertaralugu tamanik isiginnilluni aaqqiisinnaaneq. Soorlu videonik ilitsersuutinik suliaqarnikkut.
• Avannaata Kommunia suleqatigalugu paasisitsiniuteqassasut pisinnaatitaaffiit pillugit, Qaanaarmiunullu maalaarfissat pillugit siunnersuillutik. 
• Namminersorlutik Oqartussat suleqatigalugit inuit innarluutillit pisariaqartitaannut naleqquttunut angerlarsimaffinnut inissittassagaat. 

Kulturimut, Ilinniartaanermut, Timersornermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoqarfik 

Ilinniagaqarnissamut pisinnaatitaaffik qulakkeerniarlugu: 

• Ilinnirfinni peqataatitsineq qulakkeerneqassaaq, inunnik innarluutilinnik qaaqqusillutik aamma peqataatitsillutik, eqqortunik ikiuutinik tapersersorneqarnernillu neqeroorfigalugit, isumaginninnermut, peqqinnissamut, perorsaanermullu ilinniarfinni innarluuteqarneq aamma ilinniartitsissutigineqartassasoq. 
• Ilinniarfinni inuit innarluutillit peqataatillugit, ikiuutit tapersersuutillu pisariaqartitaat qulakkeerlugit. 
• Ilinniartitaanermut Aqutsisoqarfik kommunini MISI suleqatigalugit paasisitsiniuteqassasut ilinniartitsisunut atuarnullu, innarluuteqarneq pillugu, taamaasilluni isumaliortaatsit pigiliutiinnakkat allanngorlugit paaseqatigiittoqassammat.
• Ilinniartitaanermut Aqutsisoqarfik MISI suleqatigalugit meeqqat innarluutillit ikiuutit tapersiinerillu pisariaqartitaat pillugit kataloginik suliaqassasut
• Ilinniarfissuaq suleqatigalugu, ilinniartitsisunngorniat ilinniartitsisullu naammaassereersut meeqat assigiinngitsunik innarluutillit peqataatinneqartarnissaat pillugit ilinniartinneqassasut. 
• Specialpædagogik pillugu linjefagi Ilinniarfissuarmi eqquteqqinneqassasoq. 
• Peqqinnissamik Ilinniarfik suleqatigalugu, ikorfartortinik ilinniartitsinerusariaqartut, soorlu najugaq qimannagu e-learningimik periarfissat atorlugit. 
• Pisortat ingerlataanni ilinniarfinni tamani inuit innarluutillit ilinniarnerminni ikiuutit tapersiinerillu pisaraiqartitaat neqeroorutigineqartalissasut. 
• Pisortat ingerlataanni ilinniarfinni tamani, inuit innarluutillit ilinniarnerminni ikiuutit tapersiinerillu pisariaqartitaat pillugit siunnersorneqarsinnaasassasut.

Peqqinnissaqarfik

• Inuit tarnimikkut innarluutillit ukiumoortumik peqqissutsiminnik misissorneqartalernissaannut neqeroorfigineqartassasut
• Allorfik inunnit innarluutilinnit pissarsiarineqarsinnaasunik katsorsaanermut paasissutissanik suliaqassasoq, soorlu atuaruminartunik, videonik KNR-ikkut takuneqarsinnaasunik il.il.. 

Suliffeqarfinnut

Tusass (Tele Greenland): 

• Avinngarusimasut pingaartinneqassasut, internet pitsaasoq inerisarneqarluni

Tusagassiuutit KNR-ilu

• Aallakaatitassiat inunnit innarluutilinnit pissarsiariuminartuunissaat sulissutigissagaat, teknikkikkullu periarfissat atorluarneqassasut. 
• Inuiaqatigiinni inuit innarluutillit ataqqineqarlutik naleqartinneqarlutillu eqqartorneqartassasut
• Tusagassiuutit, mediat aammat TV inuit innarluutillit ilannguttassagaat, soorlu aamma aallakaatitassiani naliginnaasuni "innarluuteqarnermut" tunngasuinnaanngitsuni. Nutaarsiassaqartitsinermi ulluinnarni peqataatinneqarlutik. TV-ikkut aallakaatitassiani allatuulli peqataatinneqarlutik.

Politikkerinut, inuiaqatigiinnilu innuttaasunut tamanut

 

Inunnut innarluutilinnut pigiliutiinnakkanik isummersortarnerit isiginnittarnerillu allanngorlugit

• Innuttaasut 61%-ii isumaqarput inuit innarluutillit pillugit pigiliutiinnakkanik isumaqartoqartoq – innuttaasullu 12%-iinnaat isumaqanngillat inunnut innarluutilinnut tunngatillugu pigiliutiinnakkanik isumaqartoqartartoq. Nuna tamakkerlugu ataatsimut anguniagaasariaqarpoq innuttaasut amerlanerpaartaasa inuit innarluutillit piginnaasaannik inuiaqatigiinnilu pisinnaasaannik tutsuiginninnerulernissaat. Taamaalillutik inuiaqatigiit assigiinngiiaartunik inissaqartitsinerulissapput.
• Politikerit inunnut innarluutilinnut tunngatillugu tunuarsimaarnernik kinaassusersiornermillu atuuttunik annikillisaaniarnermi siuttuusinnaapput kinaassusersiornissamik inerteqquteqalersitsinikkut, innarluuteqarneq tunngavigalugu kinaassusersiorneq inatsisinut naapertuukkunnaarsillugu.
• Innarluuteqarneq innuttaasut innarluuteqanngitsut naligalugit qanigisanut,
  inoqatinut sunniuteqarluartunullu attaveqarsinnaanermut akornutaassanngilaq. Toraagaqarluni suliniuteqartoqarsinnaavoq inuit innarluutillit, taakkua ulluinnarni inuunerat inuuniarnerminnilu atugaat pillugit paasisimasaqarnerulersitsiniaalluni.
• nuiaqatigiinni assigiinngitsutigut sulissutigineqarsinnaavoq inuit innarluutillit ingammillu inuit takussaannginnerusunik takussaanngitsunilluunniit innarluutillit pillugit ilisimasaqarnerulersitsinikkut taamalu taakku pillugit
  pigiliutiinnakkanik isummiussisoqartarneranik annikillisaalluni. Assersuutigalugu tarnikkut innarluuteqarnermut tunuliaqutaasunik innarluutigisallu ulluinnarni inuunermut qanoq sunniuteqartarneranik sunniuteqartannginneranillu eqqumaffiginninnerusoqalernissaa sulissutigineqarsinnaavoq.
• Sulisitsisut inunnik innarluutilinnik atorfinitsitsinerup nuannersortaanik oqaluttuarinneqataassapput. Assersuutigalugu atorfinnik inuttassarsiuinerni erseqqissarneqarsinnaavoq pissutsit atukkat, soorlu innarluutigisamik,
  suiaassutsimik, atoqateqartarnikkut inissisimaffimmik, inuiaassutsimik il.il. apeqqutaatitsinani kikkunnik tamanik qinnuteqarnissamut kajumissaarillutik.
• Kulturikkut sammisaqarnermi innarluutillit timersortarnerat iliuuseqarneruffiusinnaavoq, qulakkeerneqarsinnaavoq aftenskolemi neqeroorutigineqartut
  inunnit innarluutilinnit atorneqarsinnaanissaat – tunngaviulluinnartumik
  aaqqissuussilluni inuit timikkut, maluginnisinnaassutsikkut, tarnikkut eqqarsartaatsikkullu innarluutillit peqataasinnaatillugit.